مونته سوری که بود؟
ماریا مونته سوری سال ۱۸۷۰ در ایتالیا و در خانواده ای مرفه بدنیا آمد. ایتالیا در دوران جوانی او کشوری با جو فرهنگی مردسالار، تحت سلطه کلیسای کاتولیک و نرخ بالای بی سوادی بود. از دوران کودکی در مدرسه دختری سخت کوش و باانرژی بود که برای دختری در طبقه اجتماعی او بعید بود.
مونته سوری دوران متوسطه خود را با وجود مخالفت پدرش در مدرسه فنی گذراند، او تنها دختر مدرسه بود ، پس از آن نیز با وجود اینکه در آن زمان اجازه تحصیل دانشگاهی به دختران داده نمی شد و پدرش با ورود او به دانشگاه مخالف بود، با حمایت مادرش با معدل بالا وارد رشته پزشکی شد. در همه این سال ها با چالش مواجهه با نگاه های سنگین، قوانین سنتی و خنده های تمسخرآمیز همکلاسی ها و اساتیدش دست و پنجه نرم می کرد. او در کلاس های عملی کالبدشکافی مجبور بود به‌تنهایی تمرین کند چرا که شرکت در کلاس همراه مردان با وجود اجساد عریان برای یک زن برخلاف رسم و سنت بود. مونته سوری با وجود فراز و نشیب های بسیار در سال ۱۸۹۶ به عنوان اولین زن پزشک ایتالیا مدرکش را گرفت.
بیمارستان ها و مراکز درمانی حاضر نشدند او را استخدام کنند و او تصمیم گرفت سرپرستی یکی از مراکز نگهداری از کودکان معلول و بیمار را بپذیرد. در تجربه کار با این کودکان متوجه شد با اصلاح روش آموزشی و آزادی عمل دادن به آنها می توان در روند بهبود آنها تاثیر مثبت گذاشت. این دغدغه او سبب شد تا پزشکی را رها کند، به دانشگاه برگشته و رشته تعلیم و تربیت را دنبال کند، تا با الگوها و نظریات آموزشی آشنا شود و بتواند الگوی جدیدی را ارائه کند.
در سال ۱۹۰۶ از او درخواست شد تا بر آموزش کودکان با خانواده‌های کم‌بضاعت نظارت کند. او این مسئولیت را پذیرفت و اصلاحاتی موثر در مرکز آموزشی آنها ایجاد کرد. اما چندی بعد تصمیم گرفت خودش مدرسه ای را تاسیس کند. مدرسه او که به «خانه کودک» مشهور بود، به موفقیت شگرفی دست یافت و توجه روزنامه نگاران، مسئولین و معلمان را جلب کرد. و تا سال ۱۹۱۱ روش آموزشی او در بیشتر مدارس ایتالیا و سوئیس به اجرا درآمد و در ادامه تا سال ۱۹۱۴ صدها مدرسه مونته سوری در اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی و همچنین هند، سریلانکا و پاکستان باز شدند.
با وجود استقبال گسترده از دیدگاه های مونته سوری در کشورهای مختلف چون دیدگاه‌های او مبتنی بر آزادی بود، دولت فاشیستی موسولینی به او اجازه فعالیت نداد و به اسپانیا تبعیدش کرد و مدارس او نیز بسته شد.
مونته سوری در چهل سال دوم زندگی اش به سفر، سخنرانی و ترویج شیوه آموزش خود ادامه داد. دولت موسولینی بعدها با دعوت رسمی او را به کشور بازگرداند. با این‌حال، مونته‌سوری که تحمل حکومت فاشیستی را نداشت از ایتالیا گریخت. او به همه قاره ها سفر کرد و میراثی برای ما به جای گذاشت که هزاران هزار کودک در سرتاسر جهان از آن بهره بردند. او در سال‌های جنگ جهانی دوم به هلند و سپس به هند رفت و با افکار و اندیشه‌های صلح‌طلبانه گاندی آشنا شد. در سال‌های آخر عمر، مدال افتخار یونسکو را به‌سبب خدمات خود به آموزش دریافت کرد. او سرانجام در ۸۲ سالگی در کشور هلند در گذشت.
روش آموزشی مونته سوری چه بود؟
ماریا مونته سوری یکی از معروف ترین متفکران و پیشگامان تعلیم و تربیت است. او اولین «خانه کودک» را در رم تاسیس کرد. روش تربیتی او مبتنی بر این اصل است که اگر معلم می خواهد به نیازها و استعدادهای تک تک دانش آموزان پی ببرد و تن، فکر و اخلاق آنان را پرورش دهد، باید آزادی آنها را محترم بشمارد و اگر کودک را از فعالیت های آزاد محروم کنیم، طبعا از حقایق و وقایع بدیهی جهان که مبنای آموزش و پرورش است، بی خبر خواهند ماند و همه اطلاعاتی که مدرسه در اختیارش می گذارد، بی بنیان و سست خواهد بود.
او معتقد است رشد و تکامل سالم، مستلزم آزادی است و حواس کودک مهم ترین ابزار آشنایی او با جهان است. در «خانه کودک» مونته سوری کودکان برای هر گونه حرکت در اتاق آزاد بودند و به تدریج یاد می گرفتند که چگونه خود را کنترل و رهبری کنند. به نظر او هر گونه کمک غیرضروری به کودک مانعی برای رشد و تکامل او است. او انضباط آزاد را مطرح کرده و در عمل کاربرد آن را نشان داد.
او متوجه شد کودکان بیش از هر چیز از کشف کردن و بازی با اسباب بازی ها لذت می برند بنابراین تلاش کرد وسایل مختلف را در ابعاد و قد کودکان بسازد و وسایل بازی بیشتری به کلاس آورد و تمرین‌هایی به کودکان داد که توجه و ملاحظه بیشتری به محیط و خودشان نشان دهند؛ کودکان در خانه کودک کارهایی مثل آشپزی، ژیمناستیک، مراقبت از گیاهان و حیوانات یا فعالیت‌هایی مثل جارو زدن و شستن و پوشیدن لباس‌ها را مستقلانه انجام می دادند.
مونته‌سوری همچنین از ابزار سواد‌آموزی مانند کارت‌های تصویری با برچسب استفاده کرد و سرعت و با این شیوه دقت دانش‌آموزان را در خواندن و نوشتن بهبود بخشید. او اعتقاد داشت کودکان می توانند برای مدت زیادی تمرکز کنند به شرط آنکه با آزادی عمل و از روی علاقه شان فعالیتی هدفمند را انتخاب کنند.
والدین نیز از پیشرفت کودکانشان احساس رضایت داشتند و از فرصت های یادگیری فراهم شده همچنین رعایت بهداشت، رفتارهای مسئولانه و استقلال پرورش یافته در فرزندانشان خشنود بودند و همانطور که ذکر شد روش آموزشی او مورد استقبال بسیاری از کشورها قرار گرفت و همچنان در بسیاری از مراکز آموزشی دنیا، همچنین در برخی از پیش دبستانی های کشورمان از شیوه آموزشی او استفاده می شود.
برای آشنایی بیشتر با زندگی شخصی و حرفه ای مونته سوری پیشنهاد می کنم فیلم فوق العاده «با تو آموختم» را نگاه کنید.
