یکی از چالش های اساسی در آموزش آنلاین، حفظ ارتباط و تداوم یادگیری است.
لازمه حفظ این تداوم، آن است که بین سه اصل مهم حضور شناختی، حضور اجتماعی و حضور تدریسی تعادل و هماهنگی وجود داشته باشد.
اما این سه اصل به چه معنا هستند؟
حضور شناختی:
یادگیرندگان در دوره های آموزش آنلاین باید درگیر فعالیت هایی شوند که آنها را به مطالعه و تفکر وا دارد.
تمرین ها و فعالیت های فردی و تحلیلی جز جدایی ناپذیر یک دوره آنلاین استاندارد است.
علاوه بر این، طراح دوره باید در نظر داشته باشد که به یادگیرندگان ماهی گیری را آموزش دهد. مثلا پایگاه های اطلاعاتی را معرفی کند و نمونه هایی از منابع معتبر را نشان دهد سپس فعالیت هایی را مشخص کند که مخاطبان را به تفکر در خلوتشان ترغیب کند.
افراط در فعالیت ها و پروژه های تیمی، خطری است که یادگیرندگان را از یادگیری عمیق محروم می کند.
یادگیری عمیق زمانی رخ می دهد که افراد درباره موضوعی مشخص که نسبت به آن احساس نیاز می کنند، متمرکز شوند و تلاش کنند دریافت شخصی از آن را کسب کنند.
.
حضور اجتماعی:
تحقیقات نشان می دهد، ایجاد تعامل با سایر یادگیرندگان تاثیر انکارناپذیری بر یادگیری دارد.
بنابراین لازم است تمهیداتی در نظر گرفته شود که افراد بتوانند با یکدیگر بحث و تبادیل نظر داشته باشند.
درباره ابهامات، چالش ها و دغدغه هایشان گفتگو کنند و تلاش کنند یکدیگر را راهنمایی کنند.
چالش طراح دوره در فراهم کردن حضور اجتماعی آن است که فضای امنی را فراهم کند که افراد بدون نگرانی از قضاوت شدن، در آن فعالیت کنند و دیدگاه هایشان را ابراز کنند.
لازمه ایجاد فضای انجام فعالیت های اجتماعی این است که برای هر واحد درسی زمان نسبتا زیادی در نظر گرفته شود.
بنابراین مدرس دوره باید حجم مطالب ارائه شده را کم کند و به فرصت تعامل و بحث های گروهی اضافه کند.
.
حضور تدریسی:
منظور از حضور تدریسی، ارائه مستقیم مطالب است.
در دوره های آنلاین باید تعادلی بین فعالیت یادگیرندگان و ارائه آموزش توسط مدرس وجود داشته باشد.
اگر میزان آموزش مستقیم زیاد باشد، فرصت فعالیت و تفکر را از یادگیرنده می گیرد و اگر میزان آموزش مستقیم کم باشد، انگیزه و یادگیری یادگیرندگان کم می شود. مثلا ممکن است مفاهیم اصلی آموزشی اشتباه برداشت شود.
اینکه میزان آموزش مستقیم و فعالیت های یادگیرنده در یک دوره باید چه نسبتی داشته باشد، بستگی به موضوع، سن و سطح یادگیرندگان دارد. مثلا پیشنهاد می شود در دروس دانشگاهی که مخاطب بزرگسال است و پیشنیازهای لازم را دارد؛ این نسبت ۵۰/۵۰ باشد.
در آموزش آنلاین این سه اصل باید متعادل نگه داشته شود. هر زمان دوره آموزش به سمت یکی از این سه اصل برود تعادل به هم می ریزد و کل معادله بهم می ریزد و یادگیری صدمه می بیند.
مثالی از تجربه ام بزنم، در دوره ای آنلاین شرکت کردم، مدرس روزهای نخست چند لینک و ۴-۵ کتاب را به اشتراک گذاشت و سوالاتی مطرح کرد. ما به سوالات پاسخ دادیم. بازخوردی به پاسخ هایمان داده شد و متوجه شدیم ایراداتی داشتیم.
روز دوم هم سوالات دیگری مطرح کرد و تا چند روز این روند ادامه داشت گاهی هم بازخورد فراموش می شد. حضور تدریسی در این دوره نادیده گرفته شده بود. ما دریافت های متفاوتی داشتیم و ذهنمان پر از گره و سوتفاهم شده بود.
به همین خاطر جرات صحبت در گروه هم نداشتیم. پس حضور اجتماعی مان هم کمرنگ شد. به تدریج انگیزه مان از بین رفت و حضور شناختی مان هم کم شد، چون ناامید شدیم از یادگیری، محترمانه سوال هم می پرسیدیم، مدرس منبع دیگری معرفی می کرد و از زیر آموزش مستقیم در می رفت! احتمالا فکر می کرد از روشی نوین استفاده می کند!! ولی نمی دانست که تعادل دوره را کاملا بهم ریخته است.
.
مدل اجتماع کاوشگر
از مدل سه وجهی که نام بردیم در برخی از منابع به عنوان مدل اجتماع کاوشگر یاد شده است. اگر تمایل دارید بیشتر در این باره مطالعه کنید حتما مروری بر دو کتابی که در منبع آورده ام، داشته باشید.
.
نکته مهم:
ما به عنوان یادگیرنده باید توانایی مدیریت فعالیت های اجتماعی و فردی مان را داشته باشیم. خصوصا در دنیای امروز که فعالیت های ما با دنیای دیجیتال گره خورده است، بسیار مهم است که بتوانم علاوه بر فعالیت در فضاهای اجتماعی، تامل فردی نیز داشته باشیم. فعالیت افراطی در فضاهای اجتماعی مثل تلگرام و اینستاگرام و جلسات حضوری بدون تامل فردی، ما را به فردی مصرف کننده و سطحی تبدیل می کند.
تعادل یعنی اینکه در خلوتمان مطالعه و تفکر را تجربه کنیم سپس با اشتراک گذاشتن نتیجه یافته هایمان، آنها را در افراد مرتبط چالش بکشیم.
.
منبع:
برداشتی از سه فصل (۴/۵/۶) کتاب E-Learning in the 21st Century اثر گریسون استاد دانشگاه Calgary کانادا (۲۰۱۷)
و کتاب «یادگیری در اجتماع برخط»، تالیف کارن کر و ترجمه اکبر مومنی راد و مریم پورجمشیدی، نشر دانشگاه بوعلی سینا
