به قول دیوید مریل، آموزش فقط ارائه اطلاعات نیست. گاها می بینیم که مدرسان و طراحان آموزشی فقط روی محتوای خود تمرکز می کنند در حالیکه علاوه بر محتوا، طراحی آموزشی و استفاده از عناصر هدفمند در فرایند یادگیری نیز ضروری است.
خصوصا در عصر کنونی که اطلاعات به آسانی و فراوان در دسترس است، آنچه در آموزش باید به آن توجه کنیم شیوه ارائه و تعاملی بودن آن است.
.
یکی از عناصری که باعث می شود یادگیرندگان با موضوع بهتر ارتباط برقرار کنند و سطح درگیری شان افزایش پیدا کند، استفاده از کاراکتر است. به کاراکتر، آواتار و عاملی آموزشی نیز گفته می شود.
البته نباید فقط به خاطر آن که کاراکتر فاکتور خوبی ست از آن استفاده کنیم، در آموزش هر چیز بی هدفی که اضافه شود غالبا عامل حواس پرتی می شود و یادگیری را مختل می کند.
.
مثلا گاهی می بینیم در یک محتوای آموزشی یک کاراکتر گوشه صفحه است، در حالیکه نه معرفی شده است نه ارتباطی با موضوع دارد نه نقشی برای آن تعریف شده است. در اینجا کاراکتر برعکس عمل می کند. هر آیتمی که به آموزش اضافه می شود باید هدفی مشخص و حساب شده پشت آن باشد.
یکی از پیامدهای مثبت استفاده از کاراکتر در آموزش که در تحقیقات به آن اشاره شده است، کمک به یادگیرندگان برای پردازش اطلاعات در سطوح بالای تفکر است. منظور از سطوح بالای تفکر توانایی تفسیر، تجزیه و تحلیل، ترکیب، ترکیب کردن، ارزشیابی و توانایی حل مسائل پیچیده است. (+)
.
کاربرد های کاراکتر
شاید فکر کنید، استفاده از کاراکتر فقط برای آموزش کودکان کاربرد دارد ولی اصلا اینطور نیست. فارق از سن و جنسیت و شرایط افراد با کاراکتر بهتر می توانند ارتباط برقرار کنند. کاراکتری که متناسب و دقیق انتخاب شود.
کاراکتر می تواند در آموزش نقش های مختلفی داشته باشد، مثلا عمدتا از کاراکتر برای موارد زیر استفاده می شود:
- راهنمایی کردن یادگیرنده
- روایت کردن یک داستان یا بیان یک مثال
- ارائه تمرین ها و سوالات آموزشی
- بیان اهداف آموزشی در ابتدای آموزش
- تاکید بیشتر روی نکات کلیدی محتوا
- شرح خلاصه مطلب
- ارزیابی آموزشی، یعنی ارائه بازخوردهای مثبت و منفی و ارائه اطلاعات تکمیلی در صورت نادرست بودن پاسخ
.
.
ویژگی های کاراکتر تاثیرگذار
در طراحی کاراکتر به ۵ نکته باید توجه داشته باشم، این نکات ظریف کاملا می توانند نتیجه را تغییر دهند:
.
۱) کاراکتر باید شخصیتی دوست داشتنی برای مخاطبان داشته باشد و ظاهر ساده و زیبایی داشته باشد. اگر یادگیرندگان از ابتدا با ظاهر و ویژگی های کاراکتر ارتباط برقرار نکنند، آن جاست که تلاش ما در جهت بهبود یادگیری بیهوده خواهد بود. برای انتخاب کاراکتر باید کمی وسواس به خرج دهیم و در باره سلیقه و گرایش یادگیرندگانمان تحقیق کنیم.
.
۲) کاراکتر باید رفتارهای انسانی داشته باشد. مهم نیست که کاراکتر انتخابی ما چیست، یک شی مثل مداد یا چکش یا یک حیوان مثل خرگوش یا یک شخصیت واقعی، آنچه مهم است آن که رفتارهایی شبیه انسان داشته باشد. در این صورت کاراکتر تاثیرگذارتر خواهد بود.
.
۳) کاراکتر خلاقانه و در عین حال واقع بینانه باشد. خلاقیت طراح آموزشی در انتخاب کاراکتر و رفتارهای آن می تواند به جذابیت محتوای آموزشی بیافزاید. اما در عین حال باید تعادلی بین خلاقانه بودن و واقع بینانه بودن وجود داشته باشد تا مخاطب آن را بپذیرد.
.
۴) بهتر است شخصیت کاراکتر به موضوع ارتباط داشته باشد و آنقدر جزییات طراحی و نقش آن در آموزش پررنگ نشود که محوریت فرایند قرار گیرد و آموزش در حاشیه رود. یادمان باشد هدف آن است که از کراکتر برای بهبود یادگیری استفاده کنیم و قرار نیست کاراکتر تبدیل به موضوع اصلی شود.
.
۵) زبان کاراکتر به زبان یادگیرندگان نزدیک باشد. این موضوع بسیار مهم است که لحن و نوع بیان کاراکتر ساده و شبیه به زبان یادگیرندگان باشد. مثلا نیازی نیست که یادگیرندگان به زبان رسمی و مصنوعی صحبت کند. هر چه راحت تر و محاوره تر باشد، یادگیرنده بهتر می تواند با آن ارتباط برقرار کند.
.
در مجموع فرقی نمی کند مجازی آموزش می دهیم یا حضوری، مخاطبمان چه سنی دارد و محتوا در چه قالبی ارائه می شود. با خلاقیت و تحقیق می توانیم کاراکتری متناسب را انتخاب کنیم و رعایت اصولی که به آنها اشاره شد به بهبود یادگیری کمک کنیم.
.
جالب است که اخیرا دو کتاب دانشگاهی انگلیسی را هم دیده ام که در آن ها از کاراکتر استفاده شده بود. مثلا موضوع یکی از این کتاب ها آموزش آمار و نرم افزار spss است. یعنی مخاطبش بزرگسالان و دانشگاهیان هستند ولی در آن به طرز خلاقانه و جذابی از کاراکتر های آموزشی استفاده شده بود. از استادم شنیدم که اتفاقا همین کتاب کاندیدای کتاب برتر دانشگاهی هم شده است.
این مثال کاملا نشان می دهد که در مورد استفاده از کاراکتر باید قالب های ذهنی مان را بشکنیم، نه موضوع نه خصوصیات یادگیرنده هیچ کدام نمی تواند با استفاده از این عنصر آموزشی تعارضی داشته باشد.
.
منابع:
